Osmanlıca öğrenmek bir zihniyet restorasyonudur

Osmanlıca öğrenmek bir zihniyet restorasyonudur

Prof. Dr. Hayati Develi Osmanlıca öğrenmenin eski bir evi yıkılmaktan kurtarmaya benzediğini söylüyor ve ekliyor: 'Zihniyet de böyledir. Onu restore etmek istiyorsanız önce dilden başlayacaksınız.'

Yediden yetmişe herkesin ilgi duyduğu alanlardan biri de artık Osmanlıca. Bunun en son göstergesi de Osmanlıcanın liselerde seçmeli ders olması. Bizde Osmanlıcanın nasıl bir dil olduğunu, öğrenmenin kolay yöntemlerini, ülkemizin dil ile olan imtihanını ve daha pek çok meseleyi konuşabileceğimiz isimlerden olan ve binlerce kişinin Osmanlıca öğrenmesini sağlayan 'Osmanlı Türkçesi Kılavuzu'nun yazarı İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hayati Develi'yle konuştuk.

Osmanlıca sanıldığı gibi Türkçe'den ayrı bir dil mi?

Osmanlıca insanların zihninde adeta yabancı, Arapçamsı, Farsçamsı bir dil gibi... 'Bu dil Arapça da değildir, Farsça da değildir; ama Türkçe de değildir. Bunların dışında, bizim anlayamayacağımız bir dildir.' Böyle öğretilmiş insanlara. Oysa Osmanlıca, Türkçenin tarihsel bir dönemidir. Anadolu'da 1928'e kadar Arap harfleriyle yazılan Türkçedir.

Osmanlılar kendi dillerine 'Osmanlıca' demişler mi peki?

Hayır. İmparatorluğun son 50 yılı hariç Osmanlılar kendi dillerine hiçbir zaman Osmanlıca dememişler. Kendi dillerine her zaman Türkçe demişler.

Günümüzde sanki Osmanlılar başka bir dili konuşuyormuş gibi algılanıyor…

Böyle bir şey yok. Osmanlılar bugün konuştuğumuz dilin aynısını konuşuyorlardı. Elbette bugünkü yeni kelimeler yoktu. Ama sözdizimi, kelime yapımı, kelime dağarcığı olarak hemen hemen aynı dili kullanıyorlardı.

Osmanlıların diliyle bugünkü Türkçe arasında ne kadar mesafe var?

Elbette bugünkünden biraz farklı, tarihî özellikleri olan, içinde Arapça ve Farsça unsurların daha yoğun olduğu tarihsel bir dönemi Türkçenin... Karacaoğlan'ın şiirleri de Osmanlıca içerisindedir Pir Sultan Abdal'ın şiirleri de, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi de. Osmanlıların, Osmanlı entelektüelinin günlük konuşma dili de bugün sokaktaki halkın dilinden çok da farklı değildi.

DEDEMİZİN DİLİNE YABANCIYIZ

Bugün bir Arap ya da İranlı Osmanlıca bir metni okuyup anlayabilir mi?

Hayır. Mesela Evliya Çelebi Seyahatnamesi bir Arap ya da İranlı için anlaşılması mümkün olmayan bir metindir. Bunu ancak bir Türk anlar.

Günümüzde bu mümkün değil ama maalesef…

Tabii bizim de bugün aşmamız gereken bazı engeller var bu metinleri okuyup anlamakta… Önce yazıyı, sonra o günün insanlarının kullandığı kelimeleri öğreneceksiniz. Bugün dedelerimizin kullandığı dil bile bize yabancı geliyor. 'Sabah-ı şerifleriniz hayr olsun' dediğimizde gençler 'sabah-ı şerif' tamlamasını anlayamıyor.

Harf inkılabı bunda nasıl bir etki yaptı?

Cumhuriyet'ten sonra harf inkılabını gerçekleştirenler bu inkılabın getireceği sonuçları ya çok iyi hesap ettiler ya da hiç hesap edemediler.

Nasıl yani?

Alfabe değişikliğini yapanlar ya masumane bir şekilde 'Bu Arap alfabesi Türkçeyi tam taşıyamıyor, sıkıntılar yaratıyor, öğrenme hızımızı düşürüyor. Latin harflerine geçelim, Batı dünyasıyla ortak kültür havzasına girelim. Nasıl olsa o metinleri de aktarırız' dediler. Yahut da en azından bir kısmı 'Bu harf inkılabı başlangıçtır, biz zihniyet dünyamızı bütünüyle geçmişten koparalım. Yepyeni bir dünyaya sıfırdan başlayalım' dediler.

Yarım asır geçmeden sıkıntılarını hissettik ama...

Evet. Aradan yaklaşık 30-40 sene geçip, bir nesil değiştiğinde artık Arap harflerini okumayı yazmayı bilmeyen insanlar yavaş yavaş bürokrasiye, üniversiteye girmeye başladı. Bu insanlar dedelerinin yazdığı mektupları, bırakın dedelerini, babalarının yazdığı mektupları okuyamıyorlardı.

Nasıl aşıldı bu sıkıntı?

O zaman bu işi bilen uzmanlar yetiştirmek üzere Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Arşivcilik gibi bölümlerde Osmanlıca dersleri verilmeye başlandı. Geçmişi okuyup anlama ve günümüze aktarma işi, üniversite bünyesinde halledilmeye çalışıldı. Kimilerine göre buna da gerek yoktu aslında, geçmişte ne vardı ki?!

Osmanlıca liselerde seçmeli ders oldu, nasıl değerlendiriyorsunuz?

Okullarda ders olarak okutulması yıllar önce de gündeme gelmişti. O zaman bunu savunan Attila İlhan, Hilmi Yavuz gibi solcu aydınlar, kendi çevrelerinden çok büyük tepki gördüler. Tabii Türkiye'nin o günkü yapısı bambaşkaydı. Arap harfleri deyince insanların aklına irtica geliyordu yahut harf inkılabına karşı bir duruş olarak algılanıyordu. Oysa ki bu bir zihniyet restorasyonudur. Mesela eski bir evi yıkılmaktan kurtarmak istiyorsak bu evi restore etmemiz gerekiyor. İyi bir restorasyonla bu ev hem bir sanat değeri hem de fonksiyon kazanır. Zihniyet de böyledir. Onu restore etmek istiyorsanız önce dilden başlayacaksınız.

O aydınlar haklı çıktılar o halde…

Elbette. Gerçek bir entelektüel olabilmek, Türkiye üzerine sahici sözlerle konuşabilmek için Osmanlıca öğrenmek şart. Attila İlhan'ın 'Dersaadette Sabah Ezanları' romanı çıktığında çok fazla eski kelime kullandığı için eleştirildi. 'Efendim niye bu kadar ağır yazdınız, gençler sizi anlayamıyorlarmış' demişler. O da 'Biraz Türkçe öğrensin keretalar!' demiş (Gülüşmeler).

 

O aydınlar haklı çıktılar o halde…

 

Elbette. Gerçek bir entelektüel olabilmek, Türkiye üzerine sahici sözlerle konuşabilmek için Osmanlıca öğrenmek şart. Attila İlhan'ın 'Dersaadette Sabah Ezanları' romanı çıktığında çok fazla eski kelime kullandığı için eleştirildi. 'Efendim niye bu kadar ağır yazdınız, gençler sizi anlayamıyorlarmış' demişler. O da 'Biraz Türkçe öğrensin keretalar!' demiş (Gülüşmeler).

Yazının devamı için aşağıdaki linke tıklayınız.

http://yenisafak.com.tr/pazar-haber/osmanlica-ogrenmek-bir-zihniyet-restorasyonudur-29.09.2013-569268?ref=manset-10

HABERE YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
3 Yorum