Eğitim-Bir-Sen, dokuzuncusunu hazırladığı **“Yükseköğretime Bakış 2025: İzleme ve Değerlendirme Raporu”**nu kamuoyuyla paylaştı. Raporda; yükseköğretime erişim, yerleştirme, kontenjanlar, istihdam, uluslararasılaşma ve akademik üretim başlıkları çarpıcı verilerle ele alındı.
Yerleştirme oranı son 10 yılın en düşüğünde
2025’te YKS’ye başvuran 2 milyon 560 bin 649 adaydan yalnızca 778 bin 298’i bir programa yerleşti. Yerleştirme oranı %28,2 ile (2021 hariç) son on yılın en düşük seviyesi olarak kayıtlara geçti. Son iki yılda lisans ve ön lisansa yerleşen lise son sınıf öğrencilerinin oranında belirgin düşüş yaşandı.
Kontenjanlar azaldı, boş kalan yerler dikkat çekti
Devlet üniversitelerinde kontenjanlar son iki yılda yaklaşık %33 (241 bin) azaltıldı. Buna rağmen;
Ön lisans programlarında kayıt yaptırmama oranı ~%16
Ek yerleştirme sonrası 25.241 ön lisans, 42.339 lisans kontenjanı boş kaldı
Bu tablo, baraj puanının kaldırılmasının doluluğa kalıcı etki yapmadığını gösterdi.
Kadınların katılımı artıyor
Yükseköğretimde cinsiyet dengesi kadınlar lehine gelişti. 2025’te her 100 erkek öğrenciye karşılık 136 kadın yeni kayıt yaptırdı. Net okullaşma oranı kadınlarda %53, erkeklerde %39,9 oldu. Ancak lisansüstünde kadın katılımının teşvike ihtiyacı olduğu vurgulandı.
Türkiye, öğrenci sayısında Avrupa birincisi
2024/25’te toplam öğrenci sayısı 6 milyon 835 bin 115. Türkiye bu rakamla dünyada 6’ncı, Avrupa’da 1’inci sırada. Öğrencilerin yaklaşık yarısı açık öğretimde; lisans düzeyinde ise yüz yüze eğitim ağırlıkta.
Uluslararası öğrencide hedeflerin gerisinde
2025’te uluslararası öğrenci sayısı %0,2 artışla 337 bin 119 oldu. Bu artış, Yükseköğretim Kurulu’nun hedeflediği %6,1’in oldukça altında kaldı. Öğrencilerin çoğu Suriye, Azerbaycan, Türkmenistan kaynaklı; AB’den gelenler sınırlı.
Öğretim elemanı açığı kronik
Öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısı 22. Türkiye, OECD’de ikinci sırada. Bu durum, nitelik için acil kadro ihtiyacını ortaya koyuyor. Kadın öğretim elemanı oranı %46 ile OECD ortalamasının biraz üzerinde.
Mezun istihdamı OECD’nin gerisinde
25–34 yaş yükseköğretim mezunlarının istihdamı %74; OECD ortalaması %87. Kadın mezunlarda istihdam %62, erkeklerde %87. NEET oranı %31 ile endişe verici; kadınlarda %42.
Yayın sayısı artıyor, etki sınırlı
Uluslararası yayın sayısı 82.150’ye çıktı (pay %1,89). Ancak atıf etkisi düşük (doküman başına 15,2). Patent başvuruları 8.370 ile dünyada 14’üncü.
THE 2026’da Türkiye’den 4 üniversite ilk 500’de
Times Higher Education 2026 sıralamasında Türkiye’den 4 üniversite ilk 500’de, 12 üniversite ilk 1000’de yer aldı. Üst sıralardaki üniversitelerde öğretim elemanı/öğrenci oranının daha iyi olduğu vurgulandı.
Öne çıkan öneriler
Arz–talep dengesizliği giderilmeli, erişim artırılmalı
Kontenjanlar veriye dayalı planlanmalı
Kadınların lisansüstü katılımı teşvik edilmeli
Engelli öğrenciler için erişilebilirlik destekleri güçlendirilmeli
Uluslararası öğrenci çeşitliliği artırılmalı
Öğretim elemanı açığı kadrolu istihdamla kapatılmalı
NEET oranı için istihdam garantili programlar hayata geçirilmeli
Yayın niteliği ve üniversite–sanayi iş birliği güçlendirilmeli
Yükseköğretime ayrılan kaynak OECD ortalamasına yaklaştırılmalı
Raporumuzun tamamına erişmek için: https://www.ebs.org.tr/storage/publication/69551fe524db41767186405.pdf